ارتودنسی ثابت چیست
ارتودنسی ثابت به دستگاهی گفته می شود که توسط متخصص مربوطه به دندانها متصل و ثابت می شود و نمی تواند توسط بیمار برداشته شود. همکاری بیمار در طول درمان ارتودنسی ثابت تا حد زیادی محدود به بهداشت مناسب و در صورت تجویز پزشک معالج ، استفاده صحیح از الاستیک ها در حین این درمان می باشد.
از زمان شروع تاریخ انسانی، انسان ها به این نکته پی بردند که بدون داشتن دندان های مناسب، بقا کاری دشوار است. اگر نتوانید غذا را به خوبی بجوید، نمی توانید خوب غذا بخورید. بقایای یافت شده از مصریان باستان، رومی ها و اقوام اتروسکان جوامعی را نشان می دهد که از انواع مختلف سیم و فلز برای صاف کردن و یا جا انداختن دندان ها استفاده می کرده اند. بسیاری از پیشرفت های دندانپزشکی و تلاش های اولیه در جهت مرتب کردن دندان ها در قرن هجدهم میلادی رخ داد اما در حقیقت در قرن نوزدهم میلادی بود که ارتودنسی به طور مستقل به عنوان شاخه ای از علم محسوب شد.
مخترعان زیادی یافته های جدیدی را به علم ارتودنسی تقدیم کرده اند. کسی که بیشترین اعتبار را در پیشگامی علم ارتودنسی کسب کرده است، دکتر ادوارد انگل نام دارد. دکتر انگل به حق ملقب به نام “پدر ارتودنسی مدرن” است.
امروزه متخصصان ارتودنسی طیف وسیعی از دستگاه های مختلف را برای درمان ناهنجاری های دندان در میان تجهیزاتشان دارند. موفقیت در درمان ارتودنسی به انتخاب مناسب دستگاه مورد استفاده، زمان بندی درمان، نوع جابه جایی دندان یا تغییرات استخوانی، سن بیمار و بسیاری از فاکتورهای دیگر بستگی دارد. به طور کل چهار نوع دستگاه ارتودنسی برای درمان ناهنجاری های دندانی وجود دارد که هر کدام می توانند به تنهایی یا در ترکیب با بقیه برای درمان بیماران استفاده شود. معمول ترین نوع ارتودنسی، ارتودنسی ثابت است.
دستگاه ارتودنسی ثابت دندان به این دلیل به این نام خوانده می شود که به دندان ها ثابت شده و بیمار قادر به جابه جایی آن نیست. درمان ارتودنسی ثابت شامل چسباندن براکت ها به دندان و اعمال فشار توسط سیم ها یا اجزاء دیگر از طریق این وسایل است. دستگاه ارتودنسی ثابت زمانی استفاده می شود که برای اصلاح ناهنجاری دندان ها نیاز به جابه جایی چندین دندان مانند چرخش و تغییر موقعیت کل دندان (حرکات یکپارچه) است.
تاریخچه ارتودنسی ثابت دندان
در یک سوم اولیه قرن پیشین، علم ارتودنسی تحت تاثیر اختراعات و مطالعات ادوارد. اچ. انگِل بود. انگِل با مطالعات وسیعش چنان تاثیری بر متخصصین ارتودنسی داشت که کمتر کسی یافته های او را به چالش می کشید یا به دنبال راهی نو میرفت. گر چه نباید زحمات بسیار انگِل در اعتلای علم ارتودنسی به ویژه سیستم طبقه بندی ساده و واضح او و همچنین براکت های آرچ وایر را نادیده گرفت. هر دو این نو آوری ها به مدت صد سال مورد استفاده باقی ماندند و این دستاوردی معمول در علم به شمار نمی آید. اما پذیرش بی چون و چرای سیستم برنامه ریزی تشخیص و درمان محدود او از سوی متخصصان ارتودنسی بیش از کمک به علم ارتودنسی، مانع از پیشرفت سریعتر آن شد. نیمه دوم قرن گذشته به تلاش برای غلبه بر عقب ماندگی نیمه اول آن سپری شد.
تاثیرات انگِل تا زمانی ادامه داشت که یکی از دانشجویانش به نام تویید شجاعت و واقع گرایی کافی برای به چالش کشیدن طرح های او را که بدون کشیدن دندان، انجام می شدند یافت. دلیل مخالفت تویید نبوغ بی اندازه او نبود. او به سادگی و صادقانه متوجه شد که زمانی که بیشتر بیماران ارتودنسی ثابت به حالت اولیه باز می گردند، باید مشکلی در تشخیص یا برنامه درمانی وجود داشته باشد. تویید که از این مشکلات ارتودنسی ثابت به تنگ آمده بود، به دنبال راهی برای اصلاح نواقصی بود که در فلسفه کاری انگِل مشاهده می کرد. در متد کاری انگِل هیچ کدام از دندان ها برای ارتودنسی ثابت کشیده نمی شدند و همه بیماران با هر گونه فرم چهره و دندان، بدون کشیده شدن دندان درمان می شدند.
اصلاح روش انگِل در ارتودنسی ثابت
تویید که متوجه نقص های این نوع از درمان شده بود، شیوه جدیدی از ارتودنسی ثابت را با کشیدن دندان، پایه گذاری کرد. متخصص ارتودنسی دیگری به نام بِگ در استرالیا تقریبا همزمان با تویید به موثر بودن کشیدن دندان در برخی موارد رسید. چند سال بعد مطالعات هولداوی منتشر شد که به تعیین کننده بودن بافت نرم در تشخیص شیوه ارتودنسی می پرداخت. و به این ترتیب طرح تویید که تنها بر نقش دندان های پیشین فک پایین متمرکز بود، کنار رفت. پس از مدتی افراد دیگری به اهمیت دندان های پیشین فک پایین، بافت لثه و دندان های پیشین فک بالا به صورت همزمان در ارتودنسی پی بردند.
در ابتدا، در زمان سیطره انگِل بر ارتودنسی بالاخص ارتودنسی ثابت تشخیص وضعیت بیمار اهمیت چندانی نداشت، زیرا درمان ارتودنسی بدون توجه به شرایط هر بیمار برای همه به یک شیوه انجام می شد. نتیجه این کار بازگشت ناهنجاری های دندان بیماران بود.
مزایای ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت می تواند انواع مختلف حرکات دندانی مانند چرخش،تصحیح زاویه غلط دندان، تو رفتگی، بیرون زدگی و جا به جایی ریشه را ایجاد کند.
ارتودنسی ثابت تنوع زیادی دارد و می تواند بیشتر مشکلات دندان و فکین را حل کند.
جابه جایی چندین دندان به طور همزمان با ارتودنسی ثابت ممکن می شود.
توسط این نوع ارتودنسی می توان جا به جایی دقیق تری را انجام داد و مرتب شدن دندان ها با جرئیات بیشتری ممکن است.
این نوع ارتودنسی کنترل بیشتری بر سیستم anchorage (تکیه گاه) دارند.
معایب ارتودنسی ثابت
مهم ترین عیب ارتودنسی ثابت بهداشت دهان و دندان در طول درمان است که بسیار سخت می شود. باکتری و باقی مانده غذاها در اطراف براکت ها تجمع می کنند و تمیز کردن دندان برای بیمار سخت تر می شود.
این نوع ارتودنسی تنها باید توسط متخصص این کار یعنی ارتودنتیست انجام گیرد. در غیر این صورت ممکن است نتیجه صحیح و کامل نداشته باشد.
در صورت آسیب دیدن و شکستن دستگاه ارتودنسی ثابت، براکت و دستگاه های ثابت نمی تواند توسط بیمار برداشته شود.
هزینه ارتودنسی ثابت خیلی بیشتر از ارتودنسی متحرک است.
اجزای ارتودنسی ثابت:
الف – اجزا غیر فعال:
بند
براکت
تیوب
سیم لیگاتور
اجزاء و اتصالات دیگر
ب – اجزا فعال:
اجزایی در ارتودنسی ثابت هستند که به دندان فشار وارد می آورند.
سیم (Wire)
فنر (Coil)
کش (Elastic)
جدا کننده ها (Seprator)
معرفی اجزا مهم دستگاه ارتودنسی ثابت:
در ادامه به معرفی اجزا مهم دستگاه ارتودنسی ثابت می پردازیم.
بند :
بندها اجزا غیرفعال ارتودنسی ثابت هستند که به ثابت نگه داشتن اتصالات مختلف به دندان کمک می کند. این اجزا در سایزهای مختلفی موجودند تا بتوان آنها را به دندان های مختلف متصل کرد. و از استیل ضد زنگ ساخته شده اند. سطح خارجی بندها از موادی صاف و براق تشکیل شده است. سطح داخلی در مقایسه خشن تر و کدر است که به نگهداری چسب(سمان) کمک می کند. اتصالاتی مانند تیوب های دندان های آسیا و (مولر) براکت ها به بندها لحیم می شوند.
جدا کننده ها :
زمانی که متخصص ارتودنسی سعی می کند که بند را از میان دندان های به هم چسبیده عبور دهد، مشکلاتی رخ می دهد. ممکن است بند کج شود. علاوه بر آن ممکن است بیمار احساس ناراحتی داشته باشد. پس در این نوع ارتودنسی باید با جدا کننده ها دندان را از دندان های کناری جدا کرد و سپس بندها را بر روی دندان نصب کرد، معمولا جدا کننده ها بسته به سن بیمار بین ۳ الی ۷ روز قبل از قرار دادن بند به سطح کناریدندان مولر (آسیا) قرار داده می شود.
براکت ها :
براکت ها به عنوان وسیله ای برای انتقال فشار سیم و یا الاستیک به دندان عمل می کنند. هر براکت یک یا چند شکاف(Slot) دارد که سیم قوسی وارد آن می شود. در واقع عملکرد براکت ها انتقال فشار سیم به دندان است.
کش ها :
کش ها شبیه به یک نوار لاستیکی هستند و از لاتکس ارتجاعی ساخته شده اند. این کش ها در قطرهای مختلفی موجودند و فشاری که از طریق آنها ایجاد می شود به قطر آنها بستگی دارد. این کش ها به خاطر اینکه به راحتی قابل تشخیص باشند در رنگ های مختلفی موجودند. فشار معمولی معادل ۱۵۰ تا ۳۰۰ gm است. بیشترین فشار ارتودنسی میان ۳۵۰ تا ۹۰۰ gm است.
موارد استفاده از کش: بسته شدن فضای میان دندان ها، اصلاح فاصله میان دندان های بالا و پایین (open bite)، درمان کراس بایت (crossbite)، اصلاح ارتباط بین فک ها
فنر :
انواع مختلف فنر برای کمک به تولید فشار به منظور جابه جایی دندان در ارتودنسی استفاده می شود.همچنین فنر می تواند برای باز کردن و یا بستن فضای میان دندانی استفاده شود.
راهنمای بیمارانی که از ارتودنسی ثابت استفاده می کنند :
دندان هایتان را بلافاصله بعد از هر وعده غذایی و قبل از خوابیدن با مسواک تمیز کنید. اگر دندان ها به طور مرتب تمیز نگه داشته نشوند، آسیب بسیاری خواهند دید.
از خوردن غذاهای سفت و چسبناک بپرهیزید.
از آنجایی که مسواک زدن پس از هر گونه غذا خوردن ضروری است، بیشتر بیماران بهترین راه حل را در این می دانند که از میان وعده ها استفاده نکنند و تنها وعده های اصلی غذایی را میل کنند.
در صورت آسیب دیدن دستگاه ارتودنسی و یا شل شدن و یا شکستن، فورا با متخصص ارتودنسی خود تماس بگیرید.
در طول درمان ارتودنسی نزد متخصص ارتودنسی خود، جهت بررسی پوسیدگی و درمان احتمالی آن به ویزیت های دندانپزشکی معمول خود ادامه دهید.
شکستن براکت، بند یا سیم ارتودنسی ثابت
اگر در ارتودنسی ثابت چندین براکت، بند یا حتی سیم بشکند، مهم است که حتما و در اسرع وقت با مطب متخصص ارتودنسی خود تماس گرفته و وقتی را زودتر از نوبت ویزیت منظم خود بگیرید. ممکن است که دندانپزشک شما زمان کافی در ویزیت روتین تان نداشته باشد و به زمان بیشتر برای تعمیر این قطعات ارتودنسی ثابت نیاز داشته باشد.
در این متن سعی شده است که به برخی از معمول ترین سوالات شما در رابطه با ارتودنسی ثابت پاسخ داده شود.ولی بهتر است که سوالات خود را به طور خاص از متخصص خود بپرسید.